[Japanese Invasion of Madang] 4/1/2019 [page] 31 Lihot and Henry listening to Lateg’s story of the coming of the Japanese. isi [ise] ipan ben I stori bikpela ɓoɓe aria vele asi 3sg-neg orait bipo grandparent asini wɔ-gu hol my grandparent “war” [should be /fan/] ? nuina asini sain bin i go my gr. [saːin] taim wɔ sain wɔ Japan [fan] war [tɕapan] soina asini dana ol i bin i kam ol tumbuna man blo mi ʔunum má fel ɓena olgeta taro hole wokim (na faitim) [page] 32 Kanvan ʔoval  place name ↓ a man’s name Kanvan ʔoval mafel place name taro hole ɓeɓeig ninieigian wokim ol i stap aria Japan [tɕaˈpan] balus soina aria (plane, T.P.) ol i bin i kam orait ambron ite ode (North Coast place name) ? fululueig waheina fly i kam flai i kam [page] 33 fululueig ode sosea sosoeigian fly i kam olsem planti i kam ɓo ma ɓeina na taro wokim mafel ɓeina ʔuladegian taro hole wokim ol i lusim ninian ɓo i stap na vele balus hol bipo plane ? ɓe meʔidelegia [ʔai] neg bin lukim omit *never seen a plane before ‘ol i no bin lukim’ sain ho faun wɔ sain time [dem?] nupela [fan] time mixed up, doesn’t make sense [according to Lihot and Henry] [page] 34 aria maadiana o em bin tokim ol na he had told them before [↓] Kud Kud madiana ʔayho ɓo nem blo em tokim “long en ya” bikpla papa blo Lihot “Kud i bin tokim long en ya” balus ho wahegi za plane ol i kam nau [ʝ] ol balus ol i kam nau kud madiana isi sain tokim flot time hol tavadein ? bai i stap kamap “Kud i bin tok i gat sampela samting i bai kamap” → Kud had said that something would happen [page] 35 [regarding at the top of page 34] ˈmaadiana madiaˈna cont’d ælæn so mamade hapasde kam toktok nuana ʔay ho ɓo em i bin go ? long em hosoigi ho soigi ho za corrected by Lihot & Henry  ho sogi hoza ? ol i kam em ya (planes) (nau) Ol i kam nau Lateg → odian teig galuf olsem na ol i go Nobonob (Mountain) ode soig ↑ ↓ omit ite kam olsem plane flew over Nobonob and then garden [page] 36 aria waig bugati planti i go place name ite ode waina waig direction olsem ol i go ol i go valildeig sosoig ɓo tanim kam na ɓali finaveina gun sutim ɓali pipinaveig ~ fifinaveig Lateg sutim odegian ɓo (taim ol wok sut na) na aria soig galuf ite orait kam place name direction waigna ʔufuzo ben ho pl### go church big na [page] 37 hol meʔiadedeig ɓo ? lukim ol na America hogu lo hap bilegiza eig ɓo ol i stap ting na [*The Japanese plane thinks the church is an American base] galuf -zo ʔufuzo ɓeina place name false start church sutim ho ɓaligu ɓeɓeig ho dedegian em gun-long sutim em wokim olsem odegian ɓo olsem na na aria dana ɓanim dana orait man Panim [page] 38 hoguna dispela hap ʔabimeina mafel beina ol wok taro hole wok kanvan ʔoval place name odeig ɓo aria ʔum mekim na orait nuadein ʔumnuadeina ʔumnuadeina ol i ran awe ɓanim dana aid Panim man meri ʔunum ɓo olgeta na nueig wawaʔál i go nem blo wanpela wara (ples hait) ← small creek in Panim area [page] 39 sagalafu teig likli nem blo ples go antap aria wawaʔal orait place name (creek) wawaʔal hoguna ɓo [place name (creek)] long en na Øaben Øoig ɓo area kisim na ɓaɓah gati ples hill [coda h]↓ possibly unique to this place name naheʔitena [possibly –nu] adilige hapsait ples name hogu zohomeig disla hap ol i hait bileleigia i stap [below notes written in margin] ɓaɓaha green arboreal monitor lizard ɓenif monitor [lizard] [page] 40 aria ɓanim orait Panim ɓanim adou Panim ol lain man (blo Panim) Stopped 4/1/2019 at 2:44 [pm] 4 [April]/5/2019 [page] 45 Lateg’s story of Japan[ese] coming cont’d—beginning at minute 2:44 Henry & Malol assisting age ɓo ganif ol em sampela “some of them” ho ɓo age imgu 3sg they disla hap [↑ “disla paul [fowl],” should be: hogu bilegia bilelegia lo disla hap sindaun lo hap] bilelegia kobel meb ples Kobel meb ɓesi ho mountainside bilegian nuelia “ol long i stap lo sait blo Kobel meb na i go” [page] 46 aria ganif ol sampla ɓo ʔædgu 3sg [ʔɛ̞d] sihulundun ʔædgu place name [speech error, should be hulundun] cave lo Panim where everyone hid during war hogu bilelegia ol i stap ar(i)a Øim begian atian orait ol ol i kam wantaim nagi begian atian Yabob [ethnic group & location] [page] 47 hogu bilelegia the ol i stap hogu bibileigian ɓo they all sat there Japan soina Japanese came Japan soig ɓo *fan soan [sᵂan] war i kam [not clear that this is meant to be in the original] ʔaʔadeigian ar(i)a dana zohomou [2nd wrt’n abov. ; last wrt’n over ] ol paitim [not need[ed]] man olh hide hogu bileleigia [should be: ʔaʔadeigian dana hogu zohomeig bileina hide stap (sit) [page] 48 ganif [a]  omit sampela vavaʔal ab adilige place name place name nob vavaʔal hogu go bileleigia “ol i stap lo Vavaʔal” [should be: vavaʔal hogu bileleigia] [ this is identical with what it supposedly corrects] ar[i]a ganif ɓo sampla em kobel meb ɓanim [place name] Panim age hogu nuan Kobel meb nuana wahamun [e]  omit i go river name  [on page 49] meiro river is mailo in Panim wahamun  one stretch of Meiro river [page] 49 noig wa ho zozoig ol i go waswas na was-was wara aria age beig hogu they come back lo disla hap bilelegia ol i stap dana ganif keinma man sampla lapun sampla lapun man aria udizehu aria clan name ganif age ho [should be hoage] sampela ol ʔædgu place name [page] 50 sihulundun bileleigia place name ol i stap *should be hulundun hoɓo asi ode “dispela em” tumbuna mamadian doligia toktok harim “tumbuna toktok olsem na mi sa harim” a— awol wɔ na ʔipan ↑ story blo ar(i)a mem matu ɓoɓo bikpela papa ? mem malib ɓoɓo bikpela papa ↑ name of bikpela papa sagalan place name (outside of Panim) [page] 51 vele “school” hogu bipo bilelia [bi.le.li.á] stap long en bipo sagalan zangu nambis hogu bibilian school-gu bib biliana [↑ should be hogu school-gu biliana] ‘they stayed at a school on the beach [NOT TRUE-[according to] Malol & Henry] ___________________________________________________________________________________ 4[april]/5/19 stopped at 4:06 [page] 52 fan ho soina nu war dem come so ? ? asi dana ɓo manu naʔag adi hofa liklik tamiok tasol ofale ɓo kisim holim (?) balus ho ʔo beigian plane disla come round? nui ɓo nu nonuana em go nui ade fade ? adefad adefadef ode em olsem wanem nonuana wanpela i go [page] 53 nui mem efudian ɓo go papa kisim na ? mel mel ʔalʔal schoolgu child liklik bilun biliunu bilounu stap ol mangi stap lo school ar(i)a noig wagan go down lo wara gilas wagan name of small sream oof ɔfmeme zohome hole in river bank? hide stap hogu bibilian no lo disla i stap go ______ stop at 4:3[0] on 4[April]/5[/2019] [page] 54 4[April]/9/2019 Lateg’s WWII story cont’d (began utautae [u.ˈt̪aØut̪aˈØe] ʔoʔobian em i singaut singaut ɓo wa totoldi ʔoʔobian (ɓo) wara bihainim wokabout na mem ɓo dahamudi ɓo papa ya harim na biana bian ho o fafale ɓo em kam kam (or o) kisim holim na be [bɛː] fulán velé bilelegiágu kam Furan bipo sindaun long en (place name) ode ʔago be sot ← unfinished word olsem katim i kam wa toto totodi biana wara bihainim i kam [page] 55 be ten nui ɓo i kam go go na sagalafú place name lo Panim manban ← means nothing Speech error? imgu hogu bileleigia long hap long en i stap za ? ol i stap long en umm… adilige place name lo Panim → a steep mountain adilige hoguna bibileigian long en i stap ɓo aria na orait fan ho soana Japan age war disla i kam ol [page] 56 soig fan ho i kam war disla ʔadeig hedeigian ɓo fight i pinis na aria masán beina orait place i kam ar(i)a fan na ʔipan orait war gen stor[y] hoɓo [howan] ben disla em olsem big kulum ho mamad—false start mamadeigian planti disla toktok douna ar(i)a mipla harim orait asi gadi ni ʔeteteb ho gr.fa. personal name ol something disla ↓ [on page 57:] not NAME + OL = associative lo Panim NAME+ ni aria Japan aabeig [a.a.beig] orait fight em ol Lihot, Malol, & Henry would say a.be.beig [page] 57 ho odeina ol wokim olsem ho ɓo han disla em ya stopped 4[April]/9 at 5:20 4[April]/11/19 ʔipan ʔeʔelu ʔahan stori longpla tumas ar(i)a ʔipan fan ʔadi[ ]soan pait i kam olsem wanem [page] 58 adeade waheian [han] olsem wanem i kam ? dana haguna bileina man area ol i stap we um ho bo madadigi mi toktok long en displa sori (?) 4[April]/11/19 stopped at 5:30 4/15/2019 Lihot & Malol 5:29 Øum hobo han madadígia namel em ya mi tokim ol hoza em ya aria ho totodou orait em bihainim Øim nagi age beigián Disla place name (Yabob) ol ol i kam antap [page] 59 4/15/2019 Øim gu bileiná ʔædgu Disla long ol i stap place name ʔudizehu ɓanim ganif clan name Panim sampela [some people from Cudizehu & Qanim clans] hogu bileina hoɓo han long disla hap ol i stap na one em na em nau ige ɓil maimai mipla nau nem blo singsing duʔuɓi we dance dué máimai da duʔuɓi [duˈɛ̝ˑ] singsing nem blo singsing aria hoɓo han orait em nau [page] 60 ʔædgu (ho)guna nem blo ples hap bibiléig ɓo nagi age ol i stap na nem blo place (Yabob) ol beigián ol i bin kam → [NOTE: Panim stayed; Nagi peope came SUBJ ≠ SUBJ] aria hoguna orait disla hap bebeléu gu ninieig dream long ol s ol i sleep ɓo nagi age na Yabobo ol ar(i)a ɓil na galáb orait nau tree sapim kanái duɓi pisin blo sol wara (gull?) mipla kolim [Now we call this wood shape# “kanai”] [page] 61 hoɓo hoguna em na disla hap sasíl ʔelís hoale ↓ spirit blo stone, tree, ples two tupela not man behi tupela kam antap [NOTE: sasíl = good or bad spirit (blo diwai) dol = bad sasíl] Malol says dol are the spirits of the dead/[and] sasíl are potentially malevolent spirits, but not of dead men *important: In the dream two men sasíl taught them to make this shape kanai ho feiana fehiana pisim blo solwara em 2 lukim (wanpela wan?) [NOTE: 2 sasíl look at the kanái] [page] 62 mehián ʔay tupela putim na devenala mehia ʔay body blo 2 2 putim na behi 2 i kam [NOTE: 2 sasíl come w/out invitation] Øim a due gu disla/na ahhh sing-sing long soihián feig ɓo 2 i kam ol lukim na ar(i)a kanái ho ## orait solwara pisin em meteina meteig ʔai# ol i sapim pinis sapim na ɓo han dué ho ʔudizehu em na sing-sing ya clan name age mæmæg meigian ol papa blo em put duʔena ol i bin sing-sing [page] 63 NOTE: សំខាន់ណាស់ behián 2 come antap nehián 2 come down ### # (come) soihián 2 come on flat NOTE: Cudizehu clan is the father of the dance [in relation to the wording “dué ho ʔudizehu age mæmæg meigian duʔena” on the bottom of page 62] [page] 64 ar(i)a kanaí orait pisin blo solwara (specifically its wings as used as dance regalia) Øeu madou hoɓo han tok long en blo talk(?) em na na tok i bin i stap pinis [?] sihulundun hoguna ʔædgu [should be hulundun] hap place above the cave cave in Panim (ho)guna ninieg ɓo hap ol i “stay” na [page] 65 nagia gɔf unclear, Lihot & Malol cannot understand bebeleu gu feig ɓo long driman (ol Yabob) lukim na aria sal kanaí ho ʔai orait headress made of diwai (wing of) pisin blo solwara em na Øefe beig ɓo ol karim i kam antap na ho ɓanim ʔudizehu disla Panim clan name ho age Øadenáza ol ol i givim ol ya [the –za optional] [page] 66 aria nagi age ɓo han orait Yabob ol ol ya(?) a gisín dudúl ol coconut leaf broom (from coconut leaf) [short for age?] ho ʔai han em too na aaa fal ahún clay pot image?-3sg ho im adeio em disla Øadeigianú za givim ol ? ya ho ipán um gohí disla stori namel sortpela ho adí em tasol [page] 68 sain hoɓo taim ya Japan soina ʔai come wantaim ho asi mamadián em tumbuna bin toktok duná ɓan ho should be [ʔai ɓohan ho] mi harim ya em tasol a soan ar(i)a uhh i kam orait hoɓo ʔoʔobadéig ol disla ol wokabaut yet na ɓohan na maimai ho han nem blo singsing em ya ʔudizehu ho age clan name ol [page] 69 ige Øeigian Øoina ɓo mipela i bin tok kisim na [eu] ho ɓo oina omit ol disla kisim ipan ʔeʔelú ɓohan stori longpela tasol [NOTE: isé daná ʔeʔelú ADJECTIVE ‘I am a tall man] um gohí ho adí namel short em tasol ho madigi hoza em mi tokim em tasol.